Akademia spedytora wyjaśnia: Czym jest transport spotowy?
Transport spotowy stanowi formę usługi transportowej, która koncentruje się na realizacji pojedynczych, nieplanowanych zleceń. W przeciwieństwie do długoterminowych umów charakterystycznych dla transportu kontraktowego. W tym artykule akademia spedytora przybliży istotę transportu spotowego, jego zalety, wyzwania oraz wpływ na rynek transportowy. Zbadamy, jak jego elastyczność, brak długoterminowych zobowiązań, różnorodność środków transportu oraz zmieniające się ceny wpływają na branżę. Porównamy go również z transportem kontraktowym, analizując obecne trendy i przyszłe prognozy dla obu segmentów. Zapraszamy do lektury.
Czym jest transport spotowy?
Usługa transportu spotowego realizuje pojedyncze, niezaplanowane zlecenia, zamiast opierać się na długoterminowych umowach czy regularnych przewozach. Idealnym przykładem tego typu zleceń jest pozyskiwanie frachtów z giełdy ładunków. W transporcie spotowym zazwyczaj firmy przyjmują i realizują zlecenia na bieżąco, odpowiadając na natychmiastowe potrzeby klienta.
To, co wyróżnia transport spotowy, należy między innymi:
- Elastyczność transportu spotowego, przez co może być dostosowany do specyficznych potrzeb klienta, takich jak pilne dostawy czy nietypowe ładunki.
- Brak długoterminowych umów, czyli zlecenia w transporcie spotowym są realizowane bez wcześniejszych umów długoterminowych, co oznacza, że każde zlecenie jest traktowane indywidualnie.
- Cena w transporcie spotowym może być wyższa niż w przypadku regularnych przewozów.
- Dostępność transportu spotowego jest często używany w sytuacjach, gdy potrzebna jest szybka reakcja lub gdy regularni przewoźnicy nie są dostępni.
- Różnorodność środków transportu, może obejmować różne rodzaje transportu, w tym drogowy, morski, lotniczy czy kolejowy, w zależności od potrzeb.
Transport kontraktowy
Transport kontraktowy odnosi się do usług transportowych świadczonych na podstawie umowy (kontraktu) między dostawcą usług transportowych a klientem. W ramach takiego kontraktu dostawca zobowiązuje się do przewożenia towarów lub osób dla klienta zgodnie z określonymi warunkami, takimi jak harmonogram, trasy, ilości, rodzaje przewożonych towarów czy standardy usług oraz cena za fracht.
Do najważniejszych cech transportu kontraktowego należą:
- Długoterminowa umowa, która zazwyczaj obejmuje dłuższy okres czasu, co zapewnia klientowi pewność dostępności usług i często lepsze ceny.
- Spersonalizowane usługi, które są dostosowywane do specyficznych potrzeb klienta, co może obejmować specjalistyczne rodzaje transportu, dedykowane trasy czy harmonogramy.
- Stałe ceny są często ustalane na cały okres trwania kontraktu, co ułatwia klientom planowanie kosztów.
- Zapewnienie pojemności, przez co dostawca usług gwarantuje dostępność określonej pojemności transportowej w ramach umowy.
Przeczytaj także:
Akademia spedytora: Podsumowanie
Kontrakt czy spot?
W trzecim kwartale 2023 roku, w branży transportu drogowego obserwowano wzrost stawek kontraktowych przy jednoczesnym spadku stawek spotowych, co stanowi trend utrzymujący się już przez cztery kwartały.
W 2024 roku długoterminowe umowy kontraktowe dominują jako główny trend, ale sytuacja na rynku staje się coraz bardziej złożona. Rynek kontraktowy zapewnia stabilność i stałe zatrudnienie dla firm transportowych, ale wiąże się z wyzwaniami, takimi jak zarządzanie kryzysami czy choroby kierowców. Z kolei rynek spotowy oferuje możliwość uzyskania większych zysków, ale wymaga więcej pracy przy obsłudze ładunków.
Ceny w umowach kontraktowych są mniej wrażliwe na krótkotrwałe zmiany rynkowe, co ma swoje zalety, ale także ryzyka, szczególnie w sytuacji gwałtownego wzrostu cen na rynku transportowym. Firmy mogą zmusić do dopłacania realizowanych zleceń.
Przewiduje się, że w odpowiedzi na te wyzwania firmy spedycyjne i transportowe będą podpisywały umowy kontraktowe na krótsze okresy, aby zminimalizować ryzyko.
W 2023 roku zarówno rynek spotowy, jak i kontraktowy doświadczyły spadku wolumenów. Prognozy na 2024 rok wskazują na powolny wzrost, ale istnieje ryzyko nieprzewidzianych czynników, takich jak konflikty zbrojne czy powrót pandemii. Klienci będą dążyć do terminowej obsługi ładunków, ale obawiać się będą również płacenia za niewykorzystaną przestrzeń ładunkową w przypadku pogorszenia koniunktury. To może prowadzić do skracania okresu obowiązywania umów kontraktowych z gwarancją ceny.
Stawki SPOT niższe w 2023 roku
Według danych z Road Freight Rate Development Benchmark, indeks stawek spotowych na głównych kierunkach w Europie, osiągnął poziom 125,4 punktów w III kwartale 2023 roku. Oznacza to spadek o 1,2 punktu w porównaniu do II kwartału. Porównując te dane z analogicznym okresem w roku 2022, zaobserwowano spadek o 14,8 punktów.
Stawki SPOT spadają poniżej cen kontraktowych, co powoduje większą podaż usług i środków transportowych do zapotrzebowania rynkowego. Przewoźnicy przez to muszą schodzić poniżej kosztów regulacyjnych, co ma wpływ na rynek transportowy.
Podsumowując, na poziomie kontraktu relacje, bezpieczeństwo, przewidywalność stawek oraz pewność pozyskania capacity będą na najwyższym poziomie. Dzięki kontraktowi mamy formalną umowę, eliminując potrzebę każdorazowej weryfikacji kontrahenta. Stawki ustala się w umowie, a pozyskanie capacity jest bardziej pewne.
W przypadku transakcji spotowych nie jesteśmy w stanie zbudować trwałych relacji z kontrahentem. Ważne jest sprawdzenie wiarygodności każdego nowego kontrahenta. Rynek wpływa na stawki, a dostępność przewoźników nie jest pewna.
Źródło: opracowanie na podstawie Transport Intelligence, Upply [w:] Szałek J., Szymański M., Dunajko M., Rynek transportowo-logistyczny w Europie, Trans.eu, grudzień 2023, s. 12.