Badania techniczne i formy dozoru w urządzeniach technicznych

Rodzaje urządzeń podlegających dozorowi technicznemu określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu. Takie dozorowanie jest ważne dla zachowania wysokich standardów bezpieczeństwa w miejscu pracy.

Czym są badania techniczne i formy dozoru w urządzeniach technicznych

UTB to skrót od Urządzeń Transportu Bliskiego. Chodzi o urządzenia przeznaczone do przenoszenia ludzi oraz ładunków na krótkie odległości. W skład UTB wchodzą m.in. urządzenia transportu pionowego, jak dźwigi, oraz urządzenia transportu poziomego wraz z ich osprzętem.

Ich głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa pracy z urządzeniami transportu bliskiego. Działania te są regulowane ustawowo i mają na celu chronić zarówno osoby korzystające z tych urządzeń, jak i te, które znajdują się w ich najbliższym otoczeniu.

Każde urządzenie, które jest objęte dozorem technicznym, może być używane jedynie po uzyskaniu pozytywnej decyzji zezwalającej na jego eksploatację. Decyzję taką wydaje odpowiedni organ dozoru technicznego.

O decyzji Urzędu Dozoru Technicznego (UDT) dotyczącej dopuszczenia urządzenia do eksploatacji, warto wiedzieć, że jej ważność jest ograniczona. Decyzja ta jest ważna aż do momentu wyczerpania się zasobów danego urządzenia. W przypadku potrzeby naprawy lub modernizacji urządzenia konieczne jest konsultowanie wprowadzanych zmian z organem dozoru technicznego.

Urządzenia, które podlegają dozorowi technicznemu są określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012r. 

Dozorem objęte są wszystkie urządzenia, które powodują zagrożenia. W sytuacji gdy maszyny, bazujące na energii potencjalnej czy kinetycznej, umożliwiają transport w obrębie ograniczonego zasięgu. 

Lista urządzeń podlegające dozorowi technicznemu jest bardzo szczegółowa, dokładną listę znajdziesz na stronie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012r. Są to między innymi:

• zbiorniki przenośne – przeznaczone do magazynowania lub transportowania cieczy lub gazów
• zbiorniki, w tym cysterny, do przewozu materiałów niezaliczonych jako niebezpieczne
• duże pojemniki do przewozu luzem materiałów niebezpiecznych (DPPL)
• urządzenia do napełniania i opróżniania zbiorników transportowych

Na liście znajdziesz różne maszyny służące do przemieszczania ładunków (w ograniczonym zasięgu). Są to urządzenia stosunkowo małe takie jak najczęściej używane w magazynach wózki jezdniowe (podnośnikowe z mechanicznym napędem podnoszenia). W rozporządzenia znajdziesz urządzenia o wiele większej masie i sile udźwigu.

Na przykład: 

• suwnice, 
• żurawie,
• układnice,
• urządzenia techniczne służące do przemieszczania kontenerów przy pracach przeładunkowych.

Klasyfikacja Dozoru Technicznego

Istnieją trzy główne formy dozoru technicznego:

1. Dozór w pełnym zakresie:

• Urządzenia podlegają badaniom odbiorczym, okresowym i doraźnym.
• Badania okresowe przeprowadzane są co roku.
• Konserwacja urządzeń odbywa się co najmniej co 30 dni.
• Przykład: wózek podnośnikowy z mechanicznym napędem podnoszenia.

2. Dozór w ograniczonym zakresie:

• Badania odbiorcze oraz doraźne badania kontrolne co 2 lata.
• Brak badań okresowych.
• Konserwacja odbywa się co 60 dni.
• Przykład: wózek unoszący prowadzony.

3. Dozór w Uproszczonym Zakresie:

• Nadzór ogranicza się do sprawdzania zgodności produkcji urządzenia z obowiązującymi przepisami.
• Brak badań technicznych, ale konserwacja jest wymagana.
• Przykład: wciągarka ogólnego przeznaczenia z napędem ręcznym o udźwigu do 2000 kg.

System kontroli

Dozór techniczny nad różnymi urządzeniami, instalacjami czy konstrukcjami w Polsce jest procesem ściśle regulowanym przez prawo. Jego celem jest zapewnienie, że obiekty te spełniają wymagania bezpieczeństwa i są regularnie kontrolowane w celu wykrycia ewentualnych nieprawidłowości lub awarii. W tym kontekście pojawia się instytucja Urzędu Dozoru Technicznego (UDT). Działa pod przewodnictwem ministra odpowiedzialnego za sektor gospodarki, zgodnie z ustawą z 21 grudnia 2000 roku. W ramach struktury UDT działają również okręgowe i rejonowe dozory techniczne oraz specjalistyczne organy dozoru, które skupiają się na konkretnych aspektach technicznych. Za praktyczne działania dozoru odpowiadają inspektorzy UDT. To oni, opierając się na upoważnieniach i specjalnych legitymacjach służbowych, dokonują kontroli, ekspertyz oraz nadzorują różnego rodzaju instalacje i urządzenia. Działania te są nie tylko techniczne, ale również mają charakter prawny, gdyż inspektorzy UDT opierają swoje działania na obowiązujących przepisach.

W trakcie eksploatacji, urządzenia transportu bliskiego (UTB) przechodzą przez różne formy badań, takie jak:

• Badania Odbiorcze: Dotyczą nowo zakupionych urządzeń, gdzie inspektor UDT sprawdza stan techniczny, dokumentację i przeprowadza próby obciążeniowe.
• Badania Okresowe: Przeprowadzane są w określonych odstępach czasu, aby ocenić funkcjonowanie urządzenia.
• Badania Kontrolne: Skupiają się na bezpiecznej eksploatacji urządzenia.
• Badania Eksploatacyjne: Wykonywane są w odpowiedzi na aktualne potrzeby, np. po wymianie kluczowych części.
• Badania Poawaryjne: Prowadzone są po większych awariach lub wypadkach.

Ważne jest, by operatorzy byli świadomi aktualności badań technicznych danego urządzenia. Wskazówką może być naklejka informacyjna dla operatorów, umieszczona w widocznym miejscu na urządzeniu, wskazująca ważność badań. Każdy operator przed rozpoczęciem pracy powinien sprawdzić ważność takiej naklejki, aby zapewnić bezpieczne i zgodne z przepisami warunki pracy.

W przypadku wydania decyzji niepozwalającej na eksploatację urządzenia, na urządzeniu powinna zostać umieszczona czerwona naklejka z informacją o zakazie użytkowania. Przykład takiej naklejki został przedstawiony na zdjęciu 2.

Ustawodawca wprowadził sankcje karne za nieprzestrzeganie przepisów dozorowych. Możemy wyróżnić dwa rodzaje sankcji:

Kara w postaci grzywny, nałożona za utrudnianie czynności dozorowych oraz niezgłoszenie wypadku z udziałem urządzenia lub jego poważnej awarii.

Kara grzywny lub pozbawienia wolności, przewidziana za:

• eksploatację urządzenia bez posiadania decyzji zezwalającej na użytkowanie,
• działanie wbrew decyzji o zatrzymaniu urządzenia,
• samowolną modernizację lub przerobienie urządzenia.

1. Rozporządzenie Ministra Przedsiębiorczości i Technologii z dnia 30 października 2018 r. w sprawie warunków technicznych dozoru technicznego w zakresie eksploatacji, napraw i modernizacji urządzeń transportu bliskiego.

2. udt.gov.pl, [2021-01-17].

3 .Ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym.

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu
2. Formy dozoru technicznego UTB,  www.hak.com.pl, [dostęp: 24.10.2023]