Rozliczanie czasu pracy kierowców

CZAS PRACY KIEROWCÓW – ROZLICZANIE. Lekcja stworzona przez Dr hab. Agnieszka Skowrońska, prof. UEW

W tej lekcji nauczysz się trudnej ale niezbędnej w codziennej pracy tematyki rozliczania czasu pracy kierowców. Lekcję przygotowano w odniesieniu do kierowców realizujących przewozy towarowe.

Czas pracy kierowców (Lekcję przygotowano w odniesieniu do kierowców realizujących przewozy towarowe. Pominięto regulacje odnoszące się stricte do przewozów pasażerskich.)   

Na czas pracy kierowców w przewozach towarowych

Składa się czas od rozpoczęcia do zakończenia pracy, który poświęcony jest na:

• prowadzenie pojazdu;
• czynności związane z organizacją przewozu (czynności spedycyjne);
• formalności odnoszące się do realizacji wyznaczonych zadań służbowych (w tym np. zapewnienia bezpieczeństwa pojazdu, rzeczy, itp.);
• codzienną, rutynową obsługę pojazdu (w tym na utrzymanie pojazdu w czystości);
• nadzorowanie załadunku i rozładunku pojazdu (w sytuacji, gdy czynności te realizowane są przez osoby trzecie); 
• samodzielny załadunek i rozładunek pojazdu;
• pozostawanie w gotowości na stanowisku pracy poza przyjętym rozkładem czasu pracy (np. podczas oczekiwania na załadunek lub wyładunek pojazdu, jeżeli ich godzina nie była znana przed rozpoczęciem pracy przez kierowcę);
• 15 minutowa pauza stanowiąca część przerwy 45 minutowej (która jest przerwą obligatoryjną po 4,5 godzinnej jeździe kierowcy).

Czynności, których nie wlicza się jako czas pracy kierowcy:

• czas dyżuru, jeżeli w tym czasie nie była świadczona praca;
• nieuzasadnione postoje podczas prowadzenia pojazdu;
• nieprzerwany dobowy odpoczynek kierowcy.

W przedsiębiorstwach, w których występuje zadaniowy system pracy, pracodawca jest zobligowany do prowadzenia indywidualnych kart ewidencji  delegacji, nieobecności, urlopów. Oznacza to, że do ewidencji nie wlicza się kierowców zatrudnionych na podstawie zadaniowego systemu czasu pracy, ani tych kierowców, którzy otrzymują ryczałt za godziny nadliczbowe i pracę nocną.

Przepisom dotyczącym ewidencji czasu pracy nie podlegają pojazdy: 

medyczne, wojskowe, zabytkowe, specjalistyczne, wolnobieżne, nieprzekraczające DMC do 7,5 tony i wykorzystywane do niezarobkowego przewozu rzeczy, kontrolowane pod kątem sprawności po dokonanej naprawie, poruszające się tylko w obrębie terenu prywatnego i nie wyjeżdżające na drogi publiczne.

Przepisy o czasie pracy kierowców zostały określone w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz.U. z 2019 r. poz. 1412 oraz z 2023 r. poz. 1523). Podlegają im kierowcy zatrudnieni na podstawie stosunku pracy, kierowcy samozatrudnieni, czyli przedsiębiorcy osobiście wykonujący przewozy drogowe oraz osoby niezatrudnione przez przedsiębiorcę, lecz osobiście wykonujące przewozy drogowe na jego rzecz, w rozumieniu art. 4 pkt 6a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz.U. z 2022 r. poz. 2201, z późn. zm.) .

Za nieprzestrzeganie czasu pracy pracodawcom grożą kary określone w ustawie – kodeks pracy, natomiast za nieprzestrzeganie czasu pracy samozatrudnionych kierowców – kary określone w załączniku nr 3 do ustawy o transporcie drogowym.

Czas pracy kierowcy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy. Kierowcy pracujący w systemie równoważnym, na podstawie rozkładów czasu pracy, mogą mieć wydłużony czas pracy do 12 godzin na dobę. Wydłużony czas pracy w poszczególnych dniach jest równoważony skróconym czasem pracy w innych dniach lub dniami wolnymi od pracy.

Kierowcy, którzy wykonują przewóz drogowy osób lub rzeczy pojazdami skonstruowanymi lub trwale przystosowanymi i przeznaczonymi do przewozu więcej niż dziewięciu osób łącznie z kierowcą lub pojazdami, których dopuszczalna masa całkowita, łącznie z przyczepą lub naczepą, przekracza 3,5 tony podlegają również przepisom:

• rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 – jeżeli przewóz odbywa się na terytorium Wspólnoty lub pomiędzy Wspólnotą, Szwajcarią i państwami będącymi stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym;
• umowy europejskiej dotyczącej pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR), jeżeli przewóz odbywa się pomiędzy Wspólnotą a państwem trzecim innym niż Szwajcaria lub państwami będącymi stronami porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym albo przewóz poprzez takie państwo.

Oznacza to, że są zobowiązani do rejestrowania czasu prowadzenia pojazdu, obowiązkowych przerw i odpoczynku za pomocą zainstalowanego w pojeździe tachografu cyfrowego lub analogowego zgodnie z przepisami rozporządzenia (UE) nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylające rozporządzenie Rady(EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego. 

Przepisy regulujące kwestie związane z czasem pracy kierowców: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1054 z 15 lipca 2020 r. zmieniające Rozporządzenie  nr 561/2006 w odniesieniu do minimalnych wymogów dotyczących maksymalnego dziennego i tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu, minimalnych przerw oraz dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku oraz zmieniające Rozporządzenie (UE) nr 165/2014 w odniesieniu do określania położenia za pomocą tachografu; Ustawa z 26 stycznia 2022 roku o zmianie ustawy o transporcie drogowym i czasie pracy kierowców oraz niektórych innych ustaw;  Pakiet Mobilności (implementacja nastąpiła w ramach ustawy z 26 stycznia 2022 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym, ustawy o czasie pracy kierowców oraz niektórych innych ustaw – Dz. U. z 2022 r. poz. 209). Jednym z elementów Pakietu Mobilności I jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1055 z 15 lipca 2020 r. zmieniające rozporządzenia (WE) nr 1071/2009, (WE) nr 1072/2009 i (UE) nr 1024/2012 w celu dostosowania ich do zmian w transporcie drogowym.

Rok 2022 wiązał się z wprowadzeniem trzech nowych regulacji dotyczących czasu pracy kierowcy. Wprowadzono następujące regulacje:

1. Od 2 lutego 2022 r. kierowca wykonujący pracę w porze nocnej nie może przekroczyć 10 godzin między dwoma kolejnymi okresami dziennego odpoczynku lub dziennego i tygodniowego okresu odpoczynku.
2. Od 1 marca 2022 r. wysokość wynagrodzenia nie może być uzależniona od liczby przejechanych kilometrów, szybkości dostawy lub ilości przewiezionego ładunku, jeżeli ich stosowanie mogłoby zagrażać bezpieczeństwu na drogach lub zachęcać do naruszania przepisów rozporządzenia (WE) nr 561/2006.
3. Od 29 maja 2022 r. obowiązuje zaktualizowany art. 25 ustawy o czasie pracy kierowców, zmieniający zasady rozliczania czasu pracy kierowcy.   

Od 2023 roku zaczynają stopniowo wchodzić w życie kolejne punkty przepisów z tzw. Pakietu Mobilności. Największą zmianą w stosunku do lat ubiegłych jest objęcie przepisami kierowców realizujących międzynarodowy transport pojazdami o DMC do 3,5 tony. Od 2023 roku zmiany dotyczą:

• ewidencjonowania czasu pracy kierowców;
• limitów dobowych związanych z maksymalnym czasem jazdy kierowcy (nie więcej niż 9 godzin dziennie);
• obowiązkowych licencji wspólnotowych dla przewoźników posiadających flotę pojazdów od 2,5 tony do 3,5 tony w transporcie międzynarodowym;
• wymiany analogowych tachografów na sprzęt nowszej generacji.

Do 2023 roku licencja wspólnotowa dotyczyła tylko pojazdów o DMC powyżej 3,5 tony. Od 1 stycznia 2023 roku licencja taka jest obligatoryjna także w przypadku pojazdów o DMC do 3,5 tony realizujących transport komercyjny na terenie państw Unii Europejskiej. Złożenie wniosku o wydanie licencji wspólnotowej powinno być poprzedzone uzyskaniem zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego w kraju macierzystym. Przewoźnik musi również posiadać co najmniej jeden pojazd wydany w państwie, w którym ma siedzibę i wykonywać przewozy pojazdami przy użyciu odpowiedniego wyposażenia technicznego i urządzeń w bazie operacyjnej znajdującej się w tym państwie Unii Europejskiej. W sytuacji braku licencji wspólnotowej przy wykonywaniu przewozów międzynarodowych przewidziane są wysokie kary pieniężne (600 000 PLN).

Ograniczenie, wprowadzone przez Pakiet Mobilności, które odnosi się do skrócenia czasu pracy kierowców (zwłaszcza w nocy), sprawia, że kierowcy mogą realizować w ciągu doby mniej przewozów niż przed wejściem w życie nowych przepisów. Zgodnie z przepisami, nie ma możliwości zwiększenia dopuszczalnej masy całkowitej ciężarówki. Wartości wagowe określone dla każdego pojazdu są jednoznaczne i nieprzekraczalne, co ma służyć zagwarantowaniu bezpieczeństwa. Od 2026 roku zacznie obowiązywać przepis obligujący do posiadania tachografów także w pojazdach o DMC do 2,5 tony.

Dodatkowe inforamację znajdziesz w artykule – Pakiet Mobilności w pigułce >>

Organami upoważnionymi do kontroli czasu pracy kierowcy oraz do nakładania kar za przekraczanie limitów oraz ignorowanie przepisów prawnych w tym zakresie są:

• Inspekcja Transportu Drogowego;
• Policja;
• Straż Graniczna;
• Służby Celne;
• Państwowa Inspekcja Pracy.

Wymienione podmioty mogą dokonywać kontroli dokumentów, pojazdu, ładunku zarówno w trakcie przewozu, jak i w trakcie przerwy lub odpoczynku (w polskim prawie nie ma przepisów, które by tego zabraniały). O ile do 2022 roku, obowiązywał przepis, na bazie którego należało przechowywać dokumentację w zakresie ewidencjonowania czasu pracy, to od maja 2022 roku, na bazie regulacji zawartych w Pakiecie Mobilności, ewidencję czasu pracy, pracodawca jest zobligowany archiwizować przez 10 lat po zakończeniu okresu nią objętego, udostępniać na wniosek kierowcy oraz przedkładać organom kontrolującym. 

Ewidencja czasu pracy kierowcy służy prawidłowemu rozliczaniu pracowników, co wiąże się z wypłatą należnego im wynagrodzenia oraz monitorowaniu, celem wychwytywania nieprawidłowości i wykroczeń. W tym przypadku jest to szczególnie istotne z uwagi na bezpieczeństwo wszystkich uczestników ruchu.

Zgodnie z przepisami prawa i nowelizacją implikowaną Pakietem Mobilności prawidłowo prowadzona ewidencja czasu pracy kierowcy powinna uwzględniać: 

• godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy;
• liczbę godzin pracy w porze dziennej i nocnej;
• liczbę godzin nadliczbowych;
• liczbę godzin dyżuru (wraz z godzinami rozpoczęcia i zakończenia oraz informacją o ewentualnym pełnieniu dyżuru w miejscu zamieszkania);
• zwolnienia (z wyraźnym określeniem ich rodzaju i wymiaru);
• usprawiedliwione i nieusprawiedliwione godziny nieobecności w pracy.

Rozliczanie ewidencji czasu pracy kierowcy następuje na podstawie: plików i wydruków danych i informacji z karty kierowcy i tachografu cyfrowego, zapisów na tzw. wykresówkach, ale także wszelkich dokumentach potwierdzających czas pracy, jej rzeczywiste wykonanie (w tym na bazie rejestrów przygotowanych na bazie tych dokumentów).

Czas pracy kierowców reguluje Europejska dyrektywa w sprawie czasu pracy. Zgodnie z jej zapisami:

• w trakcie zmiany kierowca może prowadzić pojazd przez 9 godzin (2 razy w tygodniu do 10 godzin);
• po 4,5-godzinnej jeździe kierowca musi zrobić co najmniej 45-minutową przerwę;
• czas jazdy kierowcy można rozłożyć np. na 1,5 godziny i 3 godziny, dzieląc przerwę na trwającą 15 minut i 30 minut (ważna jest tu kolejność, tzn. pierwsza pauza powinna trwać 15 minut, a druga 30, ustawodawca nie dopuszcza odwrotnej relacji);
• przy 9-godzinnym czasie pracy, kierowca jest zobligowany do 45 minut przerwy łącznie;
• przy przedłużonym dziennym czasie pracy wymagane są dwie przerwy 45-minutowe;
• w ciągu 24 godzin od rozpoczęcia pracy kierowca jest zobligowany do 11 godzin nieprzerwanego, regularnego odpoczynku, który można podzielić na dwa okresy trwające 3 i 9 godzin – co łącznie da 12 godzin odpoczynku);
• skrócony czas odpoczynku kierowcy to 9 godzin (taki odpoczynek może być realizowany trzy razy pomiędzy dwoma tygodniowymi okresami odpoczynku);
• po 6 cyklach kierowca musi odpocząć co najmniej 45 godzin (przy zleceniach na przewozy zagraniczne, przy spełnieniu warunku, że trzeci odpoczynek będzie już w kraju, można skrócić ten czas przy spełnieniu warunku polegającym na nadrobieniu go odpoczynkiem wykorzystanym jednorazowo, który odbędzie się przed końcem trzeciego tygodnia, następującym po danym tygodniu);
• czas odpoczynku kierowcy po powrocie do bazy lub miejsca zamieszkania musi wynosić co najmniej 24 godziny;
• tygodniowy czas pracy kierowcy nie może przekroczyć 56 godzin;
• dwutygodniowy czas jazdy ciągłej (w dwóch następujących po sobie tygodniach) nie może przekroczyć 90 godzin.

Od powyższych zasad obowiązują jednak pewne odstępstwa. Przekroczenie limitów czasu pracy jest dopuszczalne w przypadku wystąpienia czynników zewnętrznych, których nie dało się przewidzieć na etapie planowania transportu. Zalicza się do nich m.in.:

• poszukiwanie odpowiedniego miejsca postoju (np. na drodze szybkiego ruchu);
• zabezpieczanie ładunku, pojazdu, kierowcy przed niebezpiecznymi sytuacjami (nadzwyczajnie niebezpieczne warunki atmosferyczne, zagrożenie kradzieżą np. podczas napadu, itp.);
• inne nieprzewidziane sytuacje (np. opóźnienia na przejściach granicznych, zatory komunikacyjne, kolizje, awarie, itp.)

Każdy pojedynczy incydent musi zostać szczegółowo opisany przez kierowcę na tachografie cyfrowym. W przeciwnym razie zarówno na pracownika, jak i pracodawcę mogą zostać nałożone wysokie kary pieniężne. Nie tylko zdarzenia losowe wymagają wpisów do tachografu. Każdy kierowca jest zobowiązany do korzystania z karty tachografu podczas swojej zmiany (od momentu uruchomienia silnika, również podczas załadunku towaru – na tzw. „młoteczki”). Do obowiązków kierowcy odnoszących się do obsługi tachografu zalicza się także: wybór właściwego trybu na urządzeniu, który jest uzależniony od wykonywanej czynności (jazda, odpoczynek), wpisanie symbolu kraju, w którym rozpoczynana i kończona jest praca, wyjęcie karty, gdy pojazd jest przekazywany innemu kierowcy. W tabeli 1 dokonano zestawienia podstawowych piktogramów wykorzystywanych w tachografach. Na rys. 1 zamieszczono wybrane piktogramy, które ułatwią zobrazowanie czasu jazdy, odpoczynku i przerw w dalszej części lekcji.

Tabela 1. Podstawowe piktogramy wykorzystywane w tachografach

oznaczenie	Piktogram	Wyjaśnienie
tryb pracy		Firma
		Kontrola
		Kierowca
		Kalibracja
		brak aktywacji
Osoby		Firma
		Kontrola
		Kierowca
		warsztat/serwis/stacja kontrolna
		Producent
Aktywności		czas dyspozycyjności
		czas jazdy
		czas przerwy i odpoczynku
		inny czas pracy
		obowiązująca przerwa
		nieznana aktywność
urządzenia/funkcje		kierowca 1
		kierowca 2
		karta do tachografu w trakcie logowania
		karta do tachografu po zalogowaniu
		Godzina
		drukarka/wydruk
		Wpis
		Wyświetlacz
		zapis do pamięci zewnętrznej, pobieranie danych
		transmisja danych w toku pobierania
		Przetwornik
		pojazd/jednostka transportowa/tachograf
		rozmiar ogumienia (opon)
		napięcie zasilania
Inne		Zdarzenie
		zakłócenie/usterka
		wskazówka dotycząca obsługi/ostrzeżenie dotyczące czasu pracy
		początek zmiany/rozpoczęcie pracy
		miejsce (kraj/region)
		Zabezpieczenie
		Prędkość
		Czas
		bilans/podsumowanie
		koniec zmiany/zakończenie pracy
		wpis  manualny o aktywności kierowcy
specyficzne warunki		poza zakresem (urządzenie rejestrujące nie jest wymagane)
		przeprawa promowa/przejazd koleją
Kwantyfikatory		dobowy/dzienny
		Tygodniowy
		Dwutygodniowy
		od lub do

Rys.1. Wybrane piktogramy wykorzystywane w zapisach tachografów.

Kierowca stosuje wykresówkę lub kartę kierowcy w każdym dniu, w którym prowadzi pojazd, począwszy od przejęcia pojazdu. Wykresówki ani karty kierowca nie wyjmuje z urządzenia rejestrującego przed zakończeniem dziennego okresu pracy, chyba że jej wyjęcie jest dopuszczalne z innych powodów lub jest konieczne do wprowadzenia symbolu państwa po przekroczeniu granicy. Wykresówka lub karta kierowcy nie może być używana przez okres dłuższy niż ten, na który jest przeznaczona. Na początku pierwszego postoju kierowcy w danym państwie członkowskim UE kierowca wprowadza również symbol państwa, do którego wjechał, po przekroczeniu granicy państwa członkowskiego. Ten pierwszy postój odbywa się na najbliższym możliwym miejscu postoju na granicy lub po jej przekroczeniu. W przypadku gdy przekraczanie granicy państwa członkowskiego odbywa się na promie lub w pociągu, kierowca wprowadza symbol państwa w porcie lub na stacji przybycia.

Dopiero od  2 lutego 2022 r. obowiązuje przepis, zgodnie z którym kierowca na początku pierwszego postoju po przekroczeniu granicy państwa członkowskiego wprowadza również symbol państwa, do którego wjechał. 

Państwa członkowskie mogą wymagać od kierowców pojazdów używanych w działalności transportowej prowadzonej na ich terytorium dodatkowych, bardziej szczegółowych niż symbol państwa, danych geograficznych, pod warunkiem że te państwa członkowskie powiadomiły Komisję Europejską o wymogach dotyczących szczegółowych danych geograficznych przed dniem 1 kwietnia 1998 r. Kierowcy nie muszą wprowadzać informacji, jeśli tachograf rejestruje automatycznie dane dotyczące lokalizacji.

Dzienny (dobowy) czas prowadzenia pojazdu. Jest on sumą okresów prowadzenia pojazdu pomiędzy odpoczynkami dziennymi lub dziennym i tygodniowym. Oznacza to więc, że dobowy czas pracy kierowcy brany pod uwagę przy ewidencji czasu pracy, nie jest tożsamy z dobą cywilną (zegarową). Doba pracownicza (w tym doba pracy kierowcy) obejmuje kolejne 24 godziny, zaczynając od godziny rozpoczęcia pracy. Indywidualny rozkład czasu pracy pracownika ustalany przez pracodawcę może przewidywać różne godziny rozpoczynania i kończenia pracy. W takim przypadku ponowne wykonywanie pracy przez pracownika w tej samej dobie nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

Warto pamiętać, iż ustawodawca regulując dzienny okres prowadzenia pojazdu nie odwołuje się do pojęcia „doby”, a do „zmiany roboczej”. Różnica ta znacząco wpływa na zasady planowania godzin pracy kierowców. Umożliwia im bowiem rozpoczęcie dwóch zmian roboczych w ciągu jednej dobry zegarowej (cywilnej).

Czasem dyżuru jest czas, w którym kierowca pozostaje poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Do czasu dyżuru zalicza się przerwy przeznaczone na odpoczynek. W przypadku gdy pojazd jest prowadzony przez dwóch lub więcej kierowców, czas nieprzeznaczony na kierowanie pojazdem jest również czasem dyżuru. Czas dyżuru nie może być wliczany do przysługującego kierowcy dobowego nieprzerwanego odpoczynku. 

Zgodnie z przepisami prawa pracy w Polsce  dzienny limit czasu jazdy kierowcy zawodowego wynosi 9 godzin (zob. rys. 2). Jedynie 2 razy w ciągu tygodnia czas pracy kierowcy może zostać wydłużony do 10 godzin (zob. rys. 3). Tydzień rozumiany jest jako okres od godziny 00:00 w poniedziałek, do 24:00 w niedzielę. Oznacza to, że jeżeli przewoźnik zdecydował się wydłużyć czas pracy we wtorek i czwartek, kolejny raz będzie mógł tego dokonać dopiero w poniedziałek. Warto wziąć pod uwagę ten fakt podczas planowania tygodniowego czasu pracy kierowcy. Należy mieć także na uwadze, że jako wydłużenie jazdy dziennej powyżej 9 godzin traktuje się wydłużenie o 3 minuty, o 15 minut, jak i o całą godzinę. Wymaga to szczegółowej analizy aktywności kierowcy w trakcie doby pracy.

Rys. 2. Przykład jazdy dziennej.

Rys. 3. Przykład jazdy dziennej wydłużonej.

Odnosząc się do obowiązku odbierania i wykorzystywania przerwy wskazać należy, iż kierowcy mają obowiązek wykorzystać przerwę przeznaczoną na odpoczynek w  wymiarze nie krótszym niż 30 minut, w przypadku gdy łączny dzienny czas prowadzenia pojazdu wynosi od 6 do 8 godzin, oraz w  wymiarze nie krótszym niż 45 minut w przypadku, gdy łączny dzienny czas prowadzenia pojazdu przekracza 8 godzin. Przerwa ta nie może być odebrana przed rozpoczęciem lub po zakończeniu dziennego czasu prowadzenia pojazdu. Przerwy mogą być podzielone na okresy krótsze, trwające co najmniej 15 minut każdy, które są wykorzystywane zgodnie z obowiązującym kierowcę rozkładem jazdy. 

Tak więc, zgodnie z przepisami prawnymi, czas jazdy ciągłej jest czasem pomiędzy przerwami 45-minutowymi lub odpoczynkami dziennymi. Jak wskazano wyżej, po okresie prowadzenia pojazdu 4,5 godziny kierowca zobligowany jest do odebrania przerwy trwającej 45 minut (zob. rys. 4).

Rys. 4.  Przykład jazdy ciągłej z przerwami trwającymi 45 minut.

Co istotne przerwę tę może zastąpić przerwa, trwająca minimum 15 minut, a po niej druga, trwająca minimum 30 minut. Należy mieć jednak na uwadze, że liczy się tutaj kolejność odbierania dwuczęściowej przerwy. W pierwszej kolejności kierowca odbiera przerwę w wymiarze minimum 15 minut, ale mniej niż 45 minut (czyli również 20, 30, 40 minut), a dopiero w drugiej kolejności – przerwę trwającą minimum 30 minut (czyli 30 lub więcej minut). Nieprawidłowa kolejność korzystania z poszczególnych części przerwy dzielonej traktowana jest przez ustawodawcę jako rażące naruszenie przepisów prawa. Przerwy (45-minutowe) oraz przerwy dwuczęściowe mogą być wykorzystywane zamiennie i w dowolnym układzie (zob. rys. 5 i rys. 6).

Rys. 5. Przykład jazdy ciągłej dzielonej zamiennie stosowanymi prawidłowo odbieranymi przerwami.

Rys. 6. Przykład jazdy ciągłej z zamiennie stosowanymi prawidłowo odbieranymi i dzielonymi przerwami.

Krótkie postoje trwające np. 5, 8, 10 minut nie są traktowane jako prawidłowe przerwy i nie są brane pod uwagę do ewidencji czasu jazdy, ani czasu ustawowo przewidzianych pauz (zob. rys. 7).

Rys. 7. Przykład jazdy ciągłej z nieprawidłowymi postojami.

Dokonując ewidencji czasu pracy kierowców zatrudnionych w Polsce, należy mieć na uwadze także polskie przepisy. Zgodnie z nimi, po 6 godzinach pracy, stanowiących w przypadku kierowcy sumę czasu jazdy i innej pracy, tzw. „młoteczków”, wymagana jest przerwa. Jej wymiar zależy od przewidywanego dziennego wymiaru godzin pracy. W sytuacji, gdy kierowca ma zaplanowany dzień pracy na więcej niż 9 godzin, to przerwa musi wynosić 45 minut i powinna zostać odebrana najpóźniej po szóstej godzinie pracy. Przerwa ta jest zamienna z przerwą w jeździe ciągłej. Oznacza to, że w sytuacji, gdy kierowca odebrał tę przerwę po 4,5 godzinach jazdy ciągłej, nie jest zobligowany do wykonani pauzy po 6 godzinach pracy (zob. rys. 8).

Rys. 8. Przykład przerwy w pracy (czas jazdy i czas innej pracy) wykorzystanej maksymalnie po 6 godzinach pracy.

Odnosząc się do dwutygodniowego czasu jazdy ciągłej (w dwóch następujących po sobie tygodniach), który nie może przekroczyć 90 godzin wskazać należy, iż oznacza to, że przewoźnik, który w ciągu tygodnia prowadził pojazd przez maksymalne 56 godzin (4 dni jazdy po 9 godzin i 2 dni jazdy po 10 godzin), w następnym będzie mógł spędzić aktywnie za kółkiem jedynie 34 godziny (zob. rys. 2).

Rys. 9. Dopuszczalny czas jazdy w jednym tygodniu i w dwóch następujących po sobie tygodniach.

W ciągu każdych kolejnych dwóch tygodni kierowca wykorzystuje co najmniej: dwa regularne tygodniowe okresy odpoczynku lub jeden regularny tygodniowy okres odpoczynku i jeden skrócony tygodniowy okres odpoczynku trwający co najmniej 24 godziny. Tygodniowy okres odpoczynku rozpoczyna się nie później niż po zakończeniu sześciu okresów 24 godzinnych, licząc od końca poprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku.

W drodze odstępstwa kierowca wykonujący międzynarodowe przewozy drogowe rzeczy może, poza państwem członkowskim siedziby, wykorzystać dwa kolejne skrócone tygodniowe okresy odpoczynku, pod warunkiem że w ciągu kolejnych czterech tygodni wykorzysta przynajmniej cztery tygodniowe okresy odpoczynku, z których przynajmniej dwa będą regularnymi tygodniowymi okresami odpoczynku. Zgodnie z przepisami, kierowca wykonuje międzynarodowe przewozy drogowe, jeżeli rozpoczyna on dwa kolejne skrócone tygodniowe okresy odpoczynku poza państwem członkowskim siedziby pracodawcy i poza państwem swojego zamieszkania. Każde skrócenie tygodniowego okresu odpoczynku należy zrekompensować równoważnym okresem odpoczynku wykorzystywanym jednorazowo przed końcem trzeciego tygodnia następującego po danym tygodniu. W przypadku gdy wykorzystano dwa kolejne skrócone tygodniowe okresy odpoczynku, następny okres tygodniowego odpoczynku musi być poprzedzony okresem odpoczynku wykorzystywanym jako rekompensata za te dwa skrócone tygodniowe okresy odpoczynku. Regularne tygodniowe okresy odpoczynku oraz dowolny tygodniowy okres odpoczynku trwający ponad 45 godzin wykorzystywany jako rekompensata za wcześniejsze skrócone tygodniowe okresy odpoczynku nie mogą być wykorzystywane w pojeździe. Muszą one być wykorzystane w odpowiednim dla każdej płci miejscu zakwaterowania wyposażonym w odpowiednią infrastrukturę noclegową i sanitarną. Wszelkie koszty zakwaterowania poza pojazdem pokrywa pracodawca.

Czas pracy kierowcy w porze nocnej. Czas ten wiąże się z dwoma obszarami, które są regulowane przez dwa niezależne od siebie przepisy i dotyczą dwóch niezależnych od siebie przedziałów godzinowych:

1. Praca w porze nocnej wpływająca na ewidencję czasu pracy kierowcy. W tej sytuacji pracodawca wybiera zakres czterech godzin z okresu pomiędzy 0.00 a 7.00 rano. Informuje o tym kierowcę w drodze regulaminu, układu zbiorowego pracy, warunków zatrudnienia, obwieszczenia, itp. 
2. Praca w porze nocnej wpływająca na dodatek do wynagrodzenia. W tym przypadku zakres godzinowy to 8 następujących po sobie godzin wybranych przez pracodawcę z przedziału 21.00 – 7.00. Praca w tym czasie wiąże się z 20% dodatkiem do stawki godzinowej. Praca wykonywana w tym czasie przez kierowcę w ramach godzin nadliczbowych wiąże się ze 100% dodatkiem do wynagrodzenia zasadniczego.  

Odnosząc się do sytuacji wskazanej w punkcie 1, to jeżeli kierowca pracuje w tym okresie (nawet tylko 3 minuty) bezwzględnie należy zadbać, aby w ciągu doby, jego czas pracy nie przekroczył 10 godzin.  Jeżeli pracodawca wskaże jako porę nocną godziny od 2.00 do 6.00, a kierowca w tym czasie będzie wykonywał pracę (jazda lub inna praca, czyli tzw. „młoteczki”) nawet tylko przez kwadrans, to należy ograniczyć łączny wymiar czynności pracy. Wynika to z przepisu, iż czas pracy kierowcy nie może przekraczać 10 godzin w danej dobie. Jednocześnie bez znaczenia jest to, kiedy przypada pora nocna (koniec, czy początek pracy w danym dniu). Do limitu 10 godzin zalicza się tylko i wyłącznie czynności związane z jazdą i inną pracą („młoteczkami”). Suma godzin spędzonych przy realizacji tych czynności nie może przekroczyć 10 godzin w danej dobie (kolejne 24 godziny następujące po rozpoczęciu pracy). Przerwy śniadaniowej oraz pozostawania w gotowości do pracy nie zalicza się do czasu pracy. Oznacza to, iż nie implikują one naruszenia przepisów przez kierowcę. Dodać tutaj należy zastrzeżenie, że przerwę śniadaniową wlicza się zawsze do wynagrodzenia. Od 2023 roku jest możliwość nakładania kar za przekroczenie tego limitu godzin zarówno podczas kontroli na drodze, jak i podczas kontroli w przedsiębiorstwie. Przed zmianami prawo do nałożenia kary odnosiło się wyłącznie do kontroli przez Państwową Inspekcję Pracy w przedsiębiorstwie. Należy mieć na uwadze, że limit 10 godzin ma zadziałać w przypadku kierowcy zmęczonego pracą w nocy. Nie jest obligatoryjne zakończenie pracy po 10 godzinach zegarowych, czyli o 14.00 jeżeli np. rozpoczęła się ona o 4.00, ponieważ w tym czasie kierowca na pewno odbierał wymagane przepisami przerwy, przymusowe postoje lub pozostawał w gotowości do świadczenia pracy. Aktywność pracy, po zmianie przepisów, nadal może wynosić 13 lub nawet 15 godzin przy jednoosobowej obsadzie, a 21 godzin przy obsadzie zespołowej. Ograniczeniu podlega jedynie suma pracy (np. 8 godzin jazdy i maksymalnie 2 godziny „młoteczków”).

Dojazd do pojazdu w kontekście czasu pracy kierowcy. W sytuacji, w której pojazd nie znajduje się w miejscu zamieszkania kierowcy lub w bazie pracodawcy, w której zazwyczaj kierowca pracuje, czas dojazdu i/lub powrotu jest liczony jako okres pozostawania w gotowości (dyspozycji) do pracy. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy podczas takiego przewozu kierowca znajduje się na promie lub w pociągu i ma do dyspozycji i odpoczynku koję lub kuszetkę. Sytuację takiego rodzaju należy udokumentować przed rozpoczęciem jazdy lub na wydruku lub wpisie do tachografu cyfrowego lub analogowego.

W przypadku, gdy kierowca towarzyszy pojazdowi transportowanemu promem lub pociągiem i wykorzystuje regularny dzienny okres odpoczynku lub skrócony tygodniowy okres odpoczynku, okres ten można przerwać nie więcej niż dwukrotnie innymi czynnościami trwającymi łącznie nie dłużej niż godzinę. Podczas tego regularnego dziennego okresu odpoczynku lub skróconego tygodniowego okresu odpoczynku kierowca musi mieć do dyspozycji kabinę sypialną, koję lub kuszetkę.

W odniesieniu do regularnych tygodniowych okresów odpoczynku odstępstwo to dotyczy wyłącznie podróży promem lub pociągiem, jeżeli podróż jest zaplanowana na przynajmniej 8 godzin oraz kierowca ma do dyspozycji kabinę sypialną na promie lub w pociągu.

Czas spędzony na dojeździe do miejsca postoju pojazdu lub powrotu z tego miejsca, jeżeli pojazd nie znajduje się ani w miejscu zamieszkania kierowcy, ani w centrum operacyjnym pracodawcy, w którym kierowca zwykle pracuje, nie jest liczony jako odpoczynek lub przerwa, chyba że kierowca znajduje się na promie lub w pociągu i ma do dyspozycji kabinę sypialną, koję lub kuszetkę.

Odpoczynek dzienny na promie lub kolei. Zdarzają się przewozy, w trakcie których kierowca zabiera swój pojazd na prom lub korzysta z kolei. Wtedy skrócone tygodniowe i regularne dzienne odpoczynki mogą zostać przerwane dwukrotnie (wjazd i zjazd) maksymalnie na jedną godzinę. Przerwany odpoczynek regularny musi trwać nieprzerwanie co najmniej 11 godzin lub wynosić co najmniej 3 godziny, a następnie co najmniej 9 godzin. Ważnym zastrzeżeniem jest to, że kierowca nie może jednak przebywać w pojeździe i tam odbywać części swojego regularnego tygodniowego odpoczynku przed wejściem na prom/pociąg lub po zejściu z pokładu promu/pociągu.

Aby kierowca mógł odbyć 45 godzin regularnego odpoczynku na promie lub w pociągu muszą być spełnione, obwarowane przepisami prawnymi, warunki, do których zalicza się: 

• trwający przynajmniej 8 godzin czas podróży kierowcy (pociągiem lub promem przy regularnym tygodniowym odpoczynku);
• będąca w dyspozycji kierowcy koja lub kuszetka (w przypadku skróconego odpoczynku);
• będąca w dyspozycji kierowcy kabina sypialna (w przypadku regularnego tygodniowego odpoczynku).

Czas pracy kierowcy a powrót do bazy. Od 20 sierpnia 2020 roku obowiązują przepisy pozwalające na wydłużenie czasu jazdy w celu umożliwienia kierowcy powrotu do bazy lub miejsca zamieszkania. Przed 20 sierpnia 2023 roku, wydłużenie czasu było możliwe jedynie w celu zatrzymania się w najbliższym bezpiecznym miejscu postoju. 

    Dodatkowy czas:

• na dojazd obowiązujący przy zjeździe na skrócony odpoczynek tygodniowy obejmuje 1 dodatkową godzinę;
• przy zjeździe na regularny tygodniowy odpoczynek obejmuje 2 dodatkowe godziny.

Należy tu jednak pamiętać, że przed dwugodzinnym naruszeniem  czasu pracy, obligatoryjnym jest wykonanie co najmniej 30 minutowej przerwy lub przerwy trwającej 45 minut, jeżeli wypada ona po 4,5 godzinach jazdy. Ważnym zastrzeżeniem jest to, że dodatkowy czas na powrót obowiązuje jedynie w przypadku wystąpienia wyjątkowych sytuacji.

Dobowy okres odpoczynku. Po wykonaniu pracy, kierowca jest zobligowany do odebrania minimum 11 godzin regularnego i nieprzerwanego odpoczynku. Odpoczynek taki, oprócz tego, że musi w całości trwać nieprzerwanie 11 godzin, aby został zaliczony do ewidencji, musi się zakończyć przed upływem 24 godzin od rozpoczęcia pracy po poprzednim odpoczynku (zob. rys. 10). W sytuacjach wyjątkowych odpoczynek ten może zostać skrócony do co najmniej 9 godzin. Odpoczynek trwający 10 godzin i 59 minut jest już odpoczynkiem skróconym. Takie skrócenie może mieć jednak miejsce jedynie 3 razy pomiędzy odpoczynkami tygodniowymi. Odpoczynek skrócony może zostać odebrany w dwóch częściach. Pierwsza z nich musi trwać nie mniej niż 3 godziny, a druga nie mniej niż 9 godzin (zob. rys. 11).

Rys. 10. Regularny, wymagany ustawowo, odpoczynek dobowy kierowcy.

  Rys. 11. Skrócony odpoczynek dobowy kierowcy.

Szczególną sytuacją jest odpoczynek dzielony, na który składa się część trwająca nieprzerwanie minimum 3 godziny w trakcie dnia pracy oraz część trwająca minimum 9 godzin kończąca dzienny okres pracy. Nie należy takiego odpoczynku mylić jednak z odpoczynkiem skróconym. Jest to bowiem normalny, regularny odpoczynek, który trwa 11 godzin. Taką formę wykorzystuje się, gdy wystąpią zdarzenia przymusowego postoju przez 3-4 godziny (zob. rys. 12).

Rys. 12. Przykład odpoczynku dzielonego.

Odpoczynek tygodniowy może występować w dwóch wariantach. Jako odpoczynek regularny i jako odpoczynek skrócony.

Odpoczynek regularny to odpoczynek trwający nie krócej niż 45 godzin, a odpoczynek skrócony nie mniej niż następujące po sobie 24 godziny. 

Odpoczynek tygodniowy regularny przysługuje kierowcy po każdych 6 cyklach pracy. Na każde dwa tygodnie aktywności kierowcy przypadają co najmniej dwa regularne odpoczynki tygodniowe lub jeden regularny i 1 skrócony. W sytuacji odpoczynku trwającego dłużej niż 45 godzin, musi mieć on miejsce w hotelu lub w innym miejscu wyposażonym w zaplecze sanitarne oraz sypialne, dostosowane do potrzeb wszystkich płci. Czas pracy kierowcy powinien być tak zorganizowany, aby miał on możliwość co najmniej 45 godzinnego odpoczynku co 4 tygodnie w centrum operacyjnym lub w miejscu zamieszkania kierowcy.

Odpoczynek tygodniowy skrócony, czyli taki, który trwa co najmniej 24 godziny, kierowca może wykorzystać zamiast 45 godzin regularnego odpoczynku. Kierowca ma możliwość skorzystania (np. podczas realizacji przewozów międzynarodowych) z dwóch skróconych odpoczynków tygodniowych w układzie 2 X 24 godziny. Kierowca może odbyć dwa odpoczynki skrócone pod rząd (poza krajem siedziby przewoźnika i krajem zamieszkania kierowcy). W takiej sytuacji następnym odpoczynkiem obligatoryjnie musi być tygodniowy regularny odpoczynek poprzedzony rekompensatą za dwa wcześniejsze skrócenia. Rekompensatę za skrócony tygodniowy odpoczynek kierowca powinien wykorzystać w połączeniu z innym okresem odpoczynku trwającym co najmniej 9 godzin. W kolejnych czterech tygodniach kalendarzowych kierowca powinien wykonać przynajmniej dwa odpoczynki tygodniowe regularne i dwa odpoczynki tygodniowe skrócone.

Przepisy dyrektywy UE 2020/1054, które weszły w życie 20 sierpnia 2020 roku dają kierowcy możliwość odbycia dwóch skróconych odpoczynków tygodniowych z rzędu (minimum 24-godzinnych).

Należy także pamiętać, że odpoczynek tygodniowy może rozpoczynać się od odpoczynku dobowego. Przykładowo, kierowca chcący wykorzystać skrócony odpoczynek tygodniowy, przystępuje najpierw do odpoczynku dobowego (11 godzin), a następnie przedłuża go o 13 godzin. Tym samym odbiera 24 godziny skróconego odpoczynku tygodniowego. W sytuacji spędzania odpoczynku tygodniowego w pojeździe, kierowca może odebrać jedynie odpoczynek skrócony.

W sytuacji, gdy kierowca odbiera odpoczynek tygodniowy na przełomie tygodni, może go przypisać wyłącznie do jednego z tych tygodni. Przepisy nie określają, do którego z nich należy dokonać takiego przypisania. Istotnym jest to, aby odpoczynek tygodniowy został odebrany przez kierowcę.

Rys. 13.  Czas pracy kierowcy (https://www.flotman.pl/).

Praca w załodze wieloosobowej. Występuje ona wtedy, gdy pomiędzy dziennym a tygodniowym okresem odpoczynku lub pomiędzy dwoma kolejnymi dziennymi odpoczynkami, podczas których  wykonywane są czynności związane z prowadzeniem pojazdu, w pojeździe tym znajduje się przynajmniej dwóch kierowców w celu prowadzenia tego samego pojazdu. Zmiana robocza takiej załogi może trwać maksymalnie 30 godzin. Każdy kierowca może prowadzić pojazd i rejestrować „godziny aktywności za kółkiem” przez 9 godzin (dwa razy w tygodniu do 10 godzin) oraz mieć przynajmniej 9 godzin odpoczynku. Czas, w którym drugi kierowca spędza na fotelu pasażera jako asystent kierowcy prowadzącego pojazd, jest jego czasem dyżuru. W załodze dwuosobowej pierwszy kierowca prowadzi pojazd przez maksymalnie 4,5 godziny. Drugi kierowca jest w tym czasie w dyspozycyjności, po czym role się zmieniają. Nie jest dopuszczalna sytuacja, w której jeden kierowca prowadzi pojazd przez 9 godzin (nawet jeśli odebrał przerwę w wymiarze 45 minut po 4,5 godzinnej jeździe). Wspomniany już minimalny okres odpoczynku dobowego powinien być czasem, w którym pojazd nie pozostaje w ruchu. Jeżeli w obsadzie dwuosobowej jeden z kierowców zakończył pracę i opuścił pojazd, czas aktywności pierwszego kierowcy podlega przepisom właściwym dla obsady jednoosobowej. Zmiany jakie zaszły w przepisach prawnych w tym zakresie, pozwalają na odbycie 45 minut przerwy w pojeździe kierowanym przez innego kierowcę pod warunkiem, że kierowca pauzujący, nie jest zaangażowany w pomoc kierowcy prowadzącemu pojazd. 

Każdy tachograf przy pracy załogowej jest wyposażony w dwa miejsca na karty. Dzięki temu rejestrowane są okresy aktywności i odpoczynku obu kierowców. Należy pamiętać o zmianie kart. Czas poświęcony na wymianę kart liczony jest jako tzw. inna praca („młoteczki”).

W pracy załogi wieloosobowej dopuszczalna jest 1 godzina dojazdu do drugiego kierowcy. Na rysunku 14 zobrazowano przykładowy czas  pracy załogi wieloosobowej.

Rys. 14. Przykładowy czas pracy załogi wieloosobowej.    

Godziny nadliczbowe kierowcy. Praca w tych godzinach odnosi się do przekroczenia przez kierowcę normy czasu pracy oraz wydłużenie dobowych godzin pracy, będące konsekwencją obowiązującego w miejscu pracy rozkładu czasu pracy. W przypadku kierowców kwestie te regulowane są zarówno przez przepisy Kodeksu Pracy, jak i regulacje Ustawy o czasie pracy kierowców. Kierowca może wypracować takie godziny w następujących sytuacjach:

• podjęcie działań dla ochrony życia, zdrowia i mienia;
• usuwanie awarii;
• szczególne potrzeby pracodawcy (w tym przypadku ilość godzin nadliczbowych nie powinna przekroczyć 260 w roku kalendarzowym, chyba że pracodawca ustalił inną liczbę godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym, pod warunkiem zapisania tego w regulaminie, wymogach stanowiska pracy, umowie o pracę lub w zbiorowym układzie pracy).

     Kierowca może skorzystać z jednego z poniższych wariantów: 

• dodatek za nadgodziny w  wysokości 100% za pracę w nadgodzinach przypadającą w nocy, niedziele i święta niebędące dla kierowcy dniami pracy lub w dniu wolnym udzielonym przez pracodawcę w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym rozkładem czasu pracy oraz za każdą godzinę pracy nadliczbowej przekraczającą tygodniową normę pracy;
•  dodatek za nadgodziny w  wysokości 50% wynagrodzenia (praca w godzinach nadliczbowych przypadających w każdy inny dzień niż te, w których przysługuje dodatek 100%;
• czas wolny udzielany na pisemny wniosek kierowcy (za każdą przepracowaną godzinę nadliczbową, otrzymuje jedną godzinę wolną od pracy);
• czas wolny narzucony przez pracodawcę w proporcji 1,5 godziny czasu wolnego do 1 godziny nadliczbowej.

    1 stycznia 2023 roku weszła w życie modyfikacja przepisów, zgodnie z którą:

• kwotę diety podniesiono do 45 PLN za dobę podróży służbowej;
• podniesiono ryczałt do 67,50 PLN.

Kierowcy wykonującemu krajowe przewozy drogowe w podróży służbowej przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego.

Warunki wynagradzania kierowców nie mogą przewidywać składników wynagrodzenia, których wysokość jest uzależniona od liczby przejechanych kilometrów, szybkości dostawy lub ilości przewiezionego ładunku, jeżeli ich stosowanie mogłoby zagrażać bezpieczeństwu na drogach lub zachęcać do naruszania przepisów.

Odpowiedzialnością za naruszenie przepisów prawa, dotyczących czasu pracy, obciążani są nie tylko kierowcy, ale przede wszystkim przedsiębiorcy transportowi. Na nich bowiem spoczywa obowiązek zorganizowania pracy w taki sposób, aby umożliwić osobom prowadzącym pojazd przestrzeganie przepisów prawa, a przede wszystkim zadbanie o bezpieczeństwo zarówno kierowcy, jak i innych użytkowników dróg.

Katalog pojęć: 

Tachograf jest urządzeniem montowanym w samochodach ciężarowych, które poprzez rejestrację danych dotyczących ruchu i czasu zatrzymania pojazdów o masie powyżej 3,5 tony, pozwala na monitorowanie podróży i ewidencjonowanie czasu pracy kierowców ciężarówek. Od 21 sierpnia 2023 roku wszystkie pojazdy (kategorii M2, M3, N2, N3) rejestrowane po raz pierwszy będą musiały być wyposażone w inteligentny tachograf w wersji 2 (G2V2).

Doba pracownicza to okres obejmujący kolejne 24 godziny, zaczynając od godziny rozpoczęcia pracy.

Czas dyżuru to czas, w którym kierowca pozostaje poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wskazanym przez pracodawcę.

Czas jazdy ciągłej to czas pomiędzy przerwami 45 minutowymi lub odpoczynkami dziennymi.

Praca w załodze wieloosobowej odnosi się do sytuacji, w której pomiędzy dwoma kolejnymi dziennymi odpoczynkami lub pomiędzy dziennym a tygodniowym odpoczynkiem, podczas których wykonywane są czynności związane z prowadzeniem pojazdu, znajduje się w nim przynajmniej dwóch kierowców w celu prowadzenia tego samego pojazdu.

Sprawdź kolejną lekcję – Ubezpieczenie OCP >>